Λίγα λόγια για το χωριό

Οικισμοί

Η Πλατανούσα αποτελείται από τέσσερις (4) οικισμούς:

• από το Κέντρο (Χωριό), το κεντρικό τμήμα του χωριού, το οποίο εκτείνεται από την περιοχή Στέρα μέχρι τις περιοχές Λακκώματα και Λογγά κοντά στον Άραχθο
• την Δάφνη, που συναντά κανείς πρώτη όταν έρχεται από τα Ιωάννινα
• τον Μαχαλά, που συναντά κανείς πρώτο όταν έρχεται από την Άρτα και
• το Βουνί, που βρίσκεται στο υψηλότερο μέρος του χωριού, όπου δεσπόζει το μεταβυζαντινό εκκλησάκι της Ζωοδόχου πηγής με το όνομα Θεοτόκος.

Στο κέντρο του χωριού και στο επάνω μέρος αυτού βρίσκεται η κεντρική πλατεία, που είναι στρωμένη με πέτρα της περιοχής και εκτείνεται κάτω από μεγάλους βράχους. Εκεί υπάρχουν πλατάνια και πέτρινη βρύση. Δεξιά, όπως βλέπει κανείς την πλατεία από το δρόμο, βρίσκεται η πέτρινη εκκλησία της Παναγίας, η οποία κτίσθηκε μετά την καταστροφή της παλαιάς εκκλησίας της Παναγίας από κατολίσθηση της περιοχής ΝΔ της πλατείας το 1960.

Αριστερά της πλατείας βρίσκεται το μεταβυζαντινό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, διατηρητέο μνημείο προστατευόμενο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, όπως και το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής στο Βουνί. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες, οι οποίες χρονολογούνται από το έτος 1734, όπως μαρτυρεί η γραπτή κτητορική επιγραφή υπεράνω της εισόδου. Στο επάνω μέρος της πλατείας βρίσκονται οι ανδριάντες δύο επιφανών ανδρών της Πλατανούσας, του ποιητή Γεωργίου Κοτζιούλα και του Μουσουργού Δημητρίου Δραγατάκη, έργα του Γλύπτη Θεόδωρου Παπαγιάννη, τα οποία έγιναν με ενέργειες του Συλλόγου Πλατανούσσας Ιωαννίνων. Δίπλα από τους βράχους βρίσκεται το πέτρινο καμπαναριό του χωριού, δείγμα αρχιτεκτονικής της περιοχής.

Στην Πλατανούσσα σήμερα λειτουργεί Δημοτικό Σχολείο, το οποίο στεγάζεται στο πέτρινο Δημοτικό Σχολείο του οικισμού Δάφνης, διατηρητέο μνημείο. Παλαιότερα λειτουργούσαν τέσσερα Δημοτικά Σχολεία ένα σε κάθε οικισμό. Λειτουργεί νερόμυλος για τις ανάγκες του χωριού.

Οι κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 478. Ασχολούνται με την γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, παραγωγή κρασιού και τσίπουρου, με οικοδομικές εργασίες και διάφορες άλλες τέχνες. Πολλοί από τους κατοίκους του χωριού διαμένουν σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδος και του Εξωτερικού.

Ιστορία

Σήμερα ονομάζεται Πλατανούσα, παλαιότερα το έλεγαν Ραψίστα, αλλά και Κακοραψίστα, γιατί έτσι το ξεχώριζαν από το χωριό Ραψίστα (Πεδινή Ιωαννίνων) και επειδή, όπως λέει η παράδοση, τον καιρό της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοί του άνοιξαν, για κάποια χρόνια, αιματηρό πόλεμο με τους φρουρούς του «καρακόλιον». Από τότε είναι γνωστή η τοπωνυμία Τουρκομνήματα.

Στη θέση της σημερινής κοίτης του Αράχθου από την «Κλείφκη» μέχρι την Δαφνωτή εκτείνονταν μια αλμυρή λίμνη, το όνομά της κατά μια παράδοση «Αθηνά». Στις όχθες της λίμνης ήταν χτισμένη η θερινή Αθαμανία. Στη θέση «Κοτρόνια» τον ίδιο καιρό βρισκόταν η πόλη «Αθήναιον». Μετά τη γεωλογική αναταραχή ο τόπος για ικανό χρονικό διάστημα ερημώθηκε. Γύρω στο 1250 εκεί χτίστηκε ο πρώτος οικισμός του χωριού, που ήταν και ο πρώτος της περιοχής του Ανατολικού Ξηροβουνίου. Ιδρυτές του οικισμού ήταν άνθρωποι που είχαν διωχθεί από τον τόπο τους σαν ανεπιθύμητοι.

Πολύ πιο αργά τους πλαισίωσαν ενδεείς κάτοικοι των γειτονικών περιοχών, που είχαν αποκτήσει με τους πρώτους φιλικούς ή συγγενικούς δεσμούς. Τέλος με την πτώση του Σουλίου εγκαταστάθηκαν εδώ πολλοί Σουλιώτες.